Zdjęcie panoramiczne przedstawiające muzeum karkonoskie w Jeleniej Górze.
ODDZIAŁY
Zdjęcie przedstawiające oddział

Dom Carla i Gerharta Hauptmannów
ul. 11 Listopada 23
58-580 Szklarska Poręba

Zdjęcie przedstawiające oddział

Muzeum Historii i Militariów w Jeleniej Górze,
ul. Sudecka 83

Zdjęcie przedstawiające oddział

Muzeum Zamek Bolków
ul. Zamkowa 1
59-420 Bolków

GLINIANY MULL – FORMA DO PRODUKCJI NACZYŃ TYPU TERRA SIGILLATA Z OKRESU RZYMSKIEGO


31 marca 2020

Mull, glina, toczenie, formowanie ręczne, wypalanie, miejsce znalezienia – brak danych (zbiory przedwojenne), okres rzymski, II wiek naszej ery, średnica 23 cm, wysokość 8 cm, nr inw. MJG – A – 21(P)

Gliniana płytka misa z kryzą i małym otworkiem w dnie, o barwie pomarańczowej, ozdobiona od wewnątrz negatywową dekoracją odciskaną sztancami, charakterystyczną dla naczyń rzymskich typu terra sigillata.

W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze zachowało się wiele interesujących zabytków, będących pozostałościami po przedwojennych zbiorach Riesengebirgsverein Museum. Przedmioty te, poza niezaprzeczalnymi walorami artystycznymi, estetycznymi i ekspozycyjnymi, cechują się jedną zasadniczą, wspólną wadą: nie zachowała się przypisana im dokumentacja naukowa. W zdecydowanej większości zabytków archeologicznych ze zbiorów przedwojennych nie zachowała się nawet lokalizacja, gdzie dany przedmiot został znaleziony. Obniża to znacznie wartość naukową niektórych zabytków, pomimo, że niektóre z nich są niezwykle intersujące i należą do „białych kruków” w swoich kategoriach. Jednym z takich zabytków jest właśnie naczynie gliniane, interpretowane jako mull, czyli forma do odciskania naczyń w technice terra sigillata. Naczynia tego typu uznawane były na terenie Cesarstwa Rzymskiego, a także na obszarze Barbaricum, gdzie sięgały silne wpływy kultury starożytnego Rzymu, za wyroby luksusowe, eleganckie i bardzo poszukiwane. Były to naczynia wytwarzane od I wieku p.n.e. na terenie Italii oraz prowincji, zwłaszcza w Galii i nad Renem, z charakterystycznej, delikatnej, czerwonej gliny. Naczynia często zdobiono reliefowo (tzw. stemplowanie), choć zdarzały się również o gładkiej powierzchni.

Na terenie Polski znane są dość liczne przykłady znalezisk naczyń terra sigillata, jednakże mull, czyli forma do ich produkcji, jest wielką rzadkością. Na obecnym etapie badań nie da się z całkowitą pewnością stwierdzić oryginalności jeleniogórskiego zabytku.  Być może jest to falsyfikat, a raczej forma do produkcji falsyfikatów naczyń typu terra sigillata, ale to mogą potwierdzić dopiero specjalistyczne badania składu chemicznego gliny użytej do produkcji tego naczynia. Sygnatura  „REGNUS” widniejąca na wewnętrznej ściance misy świadczyłaby, że jej autorem jest Reginus I, garncarz, którego działalność w Rheinzaben można datować na okres panowania Antonina Piusa (138 – 161 n. e.). Natomiast poszczególne motywy ornamentacyjne, pod względem stylistycznym, datować można na okres antoniniański i seweriański, co świadczy o tym, że może to być  falsyfikat. Poza tym wyżej wspomniana sygnatura jest negatywem sztancy, a pozostałe fragmenty dekoracji, jak figury lwicy, pantery, tańczącego karła czy ibisa, wykonano jako negatywy (techniką wklęsłą).

            Powyższe wątpliwości, dotyczące proweniencji, a nawet oryginalności zabytku nie zmieniają faktu, że w wielu polskich muzeach można oglądać luksusową rzymską ceramikę w typie terra sigillata, ale w bardzo nielicznych, a w tym w Muzeum Karkonoskim można zobaczyć, w jaki sposób takie naczynia powstawały i jak nanoszono na nie charakterystyczne, reliefowe zdobienia.

Tomasz Miszczyk
Dział Archeologii

POWRÓT